در ايران باغبانها آن را با نام خارجى آن «يوكا» نام مى برند. به فرانسوى و انگليسىYucca گفته مىشود. گياهى است از خانوادهLiliaceae داراى گونههاى متعددى است كه برخى از آنها از جملهYucca filamenteux به سبب داشتن گلهاى زيبا در گلكارى كاشته مىشود.
سه گونه آن از گياهان دارويى مستعمل در طب سنتى است و بيشتر از ساير گونهها داراى خواص دارويى مىباشد:
- گونهYucca gloriosa L . كه مترادف آنYucca recurvifolia Salisb . مىباشد. به فرانسوى آن راYucca gloriosa و به انگليسىSpanish bayonet ،Mound lily وAdam’s needle و بهطور كلى انواع آن راBear grass گويند.
2.Yucca aloifolia L . كه به فرانسوىYucca feuilles d’aloes و به انگليسىBear grass گفته مىشود.
3.Yucca brevifolia كه درختچه است و ارتفاع آن تا 8 متر مىرسد در جنوب غربى امريكاى شمالى مىرويد و به انگليسى نام آنJoshua tree مىباشد.
مشخصات
گياهى است كه اغلب گونههاى آن از جملهY .filamentosa به شكل بوته و چند ساله است. برگهاى آن به شكل گروهى و مجتمع از ريشه خارج شده، داراى الياف خشن است. برگها دراز، نوكتيز، باريك و اغلب منتهى به يك تيغ. گياه داراى يك يا چند ساقه افراشته است كه در انتهاى آن گلهاى زيباى گياه قرار دارد.
گلها به صورت خوشه بزرگ به رنگ سفيد و در برخى گونهها بنفش و ارغوانى است. تكثير اين گياه از طريق جدا كردن و كاشت پاجوشهاى آن در بهار انجام مىشود و خيلى كم احتياج به آب دارد.
گونهاى از آن به نامY .filifera به صورت درختچه كوچكى است كه از الياف برگهاى آن در صنعت كاغذسازى بهرهبردارى مىشود.
اين گياه بومى امريكا در ايالات جنوب شرقى و جنوب غربى است و به ساير مناطق جهان وارد شده است. در هند و ايران و ساير مناطق دنيا پرورش داده مىشود.
تركيبات شيميايى
از نظر تركيبات شيميايى در برگهاى گونهY .aloifolia وY .gloriosa مواد ساپوژنين[1] از جمله اسميلوژنين[2]، تيگوژنين[3]، ژيتوژنين[4] و كلروژنين[5] يافت مىشود]S .G .I .M .P[ . در امريكا از گياه نوعىSteroid saponin استخراج مىشود كه در معالجه بيمارىها به كار مىرود.
خواص- كاربرد
ميوه اغلب گونههاى يوكا مسهل است و ريشهاش به علت داشتن ساپونين مانند پاككنندهها جانشين صابون براى تميز كردن اشيا كاربرد دارد.
از جنگ دوم بين المللى به بعد در امريكا از يوكا براى انواع كارهاى صنعتى استفاده مىشود. فيبر آن در ساختن انواع طنابها و تخته هاى نئوپان براى خانه هاى پيشساخته، مصرف دارد. از شيره گياه براى تهيه كود شيميايى و انواع صابون و شامپو استفاده مىشود و پولپ آن را در صنعت كاغذسازى براى تهيه كاغذهاى بسيار مرغوب به كار مىبرند.
در امريكا در مراكز طبيعت درمانى از عصاره گياه براى درمان و كنترل بيمارى آرترايتيس استفاده مىشود. اين عصاره را به صورت قرص در اغلب مراكز فروش ويتامينها و مراكز فروش غذاهاى بهداشتى عرضه مىكنند و معمولا روزانه 4 عدد قرص براى كنترل بيمارى آرترايتيس مصرف مىشود كه البته اين دارو به موازات رعايت توصيههاى رژيم غذايى خاص و ساير توجههاى مربوط به درمان آرتروز در روش معالجاتى طبيعت درمانى بايد مصرف شود.
تجربه كارشناسان طبيعتدرمانى نشان داده است كه مصرف اين قرص هيچگونه عوارض براى تحريك و ناراحتى رودهها ندارد و غير سمّى است.
تنظیم و نشر : گروه کرویا www.keroya.ir
[1] .Sapogenin
[2] .Smilogenin
[3] .Tigogenin
[4] .Gitogenin
[5] Chlorogenin