درد رحم
در بافق جوشانده گياه گازرو[1] مى خورند (جانب اللهى 1384: 120).
ترشحات رحم
در لرستان با نوشيدن دمكرده پوست انار درمان مىكنند (اسديان خرمآبادى و ديگران: 254).
عفونت رحم
در اروميه ريشه پنيرك را همراه با برگ تازه بارهنگ و گياه كهليكاوتى يا كاكوتى، گزنه، گل گاوزبان و پونه را در مقدارى شير مىجوشانند تا به تدريج شير لعابدار شود.
وقتى مايع كمى سفت شد، آن را به زير شكم مىمالند و يا با دستمالى به دور شكم مىبندند يا اينكه رحم بيمار را در معرض بخارات اين مايع قرار مىدهند يا در اين مايع مىنشانند (مجيدى خامنه، 1382: 90).
خارش رحم
در بوشهر روغن بادام تلخ را در كمى آب نيمگرم ريخته و آهسته به هم مىزنند تا يكنواخت
گردد، سپس آن را به موضع خارش مىمالند (افشار سيستانى، 1369: 675).
كيست تخمدان
در اصفهان عصاره پوست گردو تجويز مىشود (تحقيقات ميدانى مؤلف).
روسه[2]
در گيلان نوعى بستگى رحم است، كه براى درمان آن زن را بر روى تاس بزرگى مىنشانند و دلاك با تيغ پوست زائد را مىشكافد (پاينده: 250).
تنظيم قاعدگى
در بافق دمكرده بهار نارنج (شكوفه نارنج) و بابونه مىخورند (جانب اللهى، 1384: 120).
در اصفهان بومادران پودر كرده و مازو براى تنظيم سيكل قاعدگى، حب الغار، استوقدوس، سكنبيج، حلتيث، انغوزه، سياهدانه، باقلاى مصرى، گل سوسن براى بازكننده قاعدگى استفاده مىكنند (تحقيقات ميدانى مؤلف).
بند نيامدن خون قاعدگى
در لرستان براى اين منظور جوشانده رازيانه يا جوشانده گل هميشه بهار مصرف مىشود (اسديان خرمآبادى و ديگران: 253).
در سروستان گرد نرمى را كه از تركيب تخم شويد، زعفران، زردچوبه و بابونه تهيه كردهاند، روى تخممرغ مىريزند و از آن حب مىسازند و به زنانى كه دچار عوارض ماهانه مىشوند، مىدهند (همايونى، 1371: 477).[3]
نازايى
در شهر اردبيل براى درمان نازايى به روشهاى زير عمل مىكردند:
– زن نازا پيه را داغ كرده از راه آلت تناسلى شياف مىكرد.
– گل بينتى، پونه، و كاكوتى را دم كرده براى خوردن به زن نازا مىدهند. همچنين بخور گياهان مذكور يا شستوشوى واژن را با اين داروها مفيد مىدانند.
– براى تقويت رحم خرما را از راه آلت تناسلى شياف مىكنند، يا مقدارى روغن كرچك به مقعد مىمالند.
تعيين جنسيت جنين
اهالى شهر اردبيل جنسيت جنين را به شكلهاى زير مشخص مىكنند:
– درد زايمان جنين پسر دو بار پشت سر هم و يك بار با كمى فاصله رخ مىدهد، اما درد زايمان جنين دختر پشت سر هم و با شدت است.
– اگر نوك سينه باردار قهوهاى پررنگ باشد جنين را دختر و اگر كمرنگ باشد پسر مىدانند.
– اگر شكم زن حامله در پهلو پر باشد جنين را پسر و اگر در جلو و زير ناف قرار گيرد، جنين را دختر مىدانند.
– با بازكردن كله گوسفند هم تعيين جنسيت مىكنند به اين ترتيت كه پس از نصف كردن كله، اگر بناگوش سر گوشتى باشد جنين را دختر اما اگر لخت باشد جنين را پسر مىدانند.
– بدون توجه زن حامله مقدارى نمك بر سر مىريزند، اگر دست را بالاى لب خود كشيد، جنين پسر و اگر به سر و صورت خود بكشد آن را دختر مىدانند.
– زن حاملهاى كه رنگ چشمانش روشن باشد نشانه داشتن جنين پسر است. اما اگر رنگ چهره زن حامله برنزى باشد نشانه جنين دختر در شكم مادر است.[4]
بارورى و فرزندآورى عقيم بودن و نازايى
ماماهاى محلى اين منطقه از همه دلايل عقيم بودن و نازايى اطلاعات كافى ندارند. دلايل نازايى زنان را تخمدانى گوشتى و فاقد تخم و ضعف دستگاه توليد مثل مىدانند.
در ضعف دستگاه توليد مثل در اثر كمكارى تخمدانها به مردان و زنان توصيه مىكنند از خوردن خوراكهاى سرد پرهيز كرده و از خوراكىهاى گرم همچون عسل، شير، ماهى زبيدى، و دنبلان (تخمدان گوسفند) استفاده كنند.
سقط جنين و روشهاى پيشگيرى از آن
– براى پيشگيرى از سقط جنين به زنان در ماههاى اول باردارى توصيه مىشده كه بدن خود را تقويت و از بلند كردن چيزهاى سنگين پرهيز و كمتر نزديكى كنند.
– زنى كه مشكوك به باردارى بوده و دچار خونريزى مىشود نشاسته را با ماست مىخورده تا خونريزى قطع شود و در غير اين صورت جنين پلاسيده شده به راحتى دفع شود در صورت ناموفقيت، اين كار را با كورتاژ در بيمارستان انجام مىدهند.
– در روش ديگر دوغ و كشك را به همراه پاچه گاو پخته، روغن آن را گرفته و به مواد اوليه نمك، ادويه، آلت (فلفل) پياز اضافه كرده و طى چندين روز از آن خورده تا جنين دفع شود.
زايمان و بيمارىهاى ناشى از آن و روشهاى پيشگيرى و درمان
اولين بيمارى كه بعد از هر زايمان ممكن بوده زن زائو را تهديد كند عفونت دستگاه تناسلى بود براى پيشگيرى از اين بيمارى زن زائو بعد از زايمان روى خاكستر داغى، كه تازه از تنور بيرون آورده، شست تا خونهاى كثيف داخل شكم و رحم خارج شود. اين كار را با نشستن روى خشت گرم هم انجام مىدادند.
تعيين جنسيت جنين
– ماماى محلى اين منطقه اعتقاد بر اين دارد اگر شكم زن باردار سفت و نافش داغ باشد جنين او پسر است و اگر شكم زن به طرف بالا و سرد باشد جنين دختر است كه البته اين علائم بسته به طبع زن باردار تغيير مىكند.
– اگر جنين سمت راست شكم قرار گرفته باشد دختر و چنانچه مايل به سمت چپ شكم باشد پسر است.
– اگر زن باردار كسل و بى حوصله و تنبل باشد جنين دختر است و اگر خوش اخلاق و چابك و بانشاط باشد پسر است.
تنظیم و نشر : گروه کرویا www.keroya.ir
منبع : جانب اللهي، محمد سعيد، پزشكى سنتى و عاميانه مردم ايران با نگاه مردم شناختى، 1جلد، مؤسسه انتشارات امير كبير – تهران، چاپ: اول، 1390 ه.ش.
[1] ( 1).g zaru
[2] ( 1).rusa