آرتروز يا آرتريت[1] به معنى التهاب يا تورم مفاصل است. اصطلاح فوق شامل متجاوز از 100 بيمارى مختلف مفصلى مىشود.
بههرحال وقتى كه آرتريت يا آرتروز مفاصل را مبتلا میسازد ابتدا به عضلات و به نسوج پيوندى حمله مىكند. مبدأ و ريشهى بيمارىهاى مفصلى مىتواند از جراحتها، از عيوب و نواقص سيستم مصونسازى بدن، از فرسودگى، ساييدگى و پارگى مفاصل، از عفونتها و يا از استعداد ژنتيكى يا ارثى باشد. علت بيمارى هرچه كه باشد نتيجه و اثر آنها در همهى افراد خيلى شبيه خواهد بود، عمدتا در قسمتى كه استخوانها به مفصلها مىرسند تجزيه و خرابى ايجاد مىشود.
شما يك موتور اتومبيل را در نظر مجسم كنيد كه با روغنكارى خوب در تمام قسمتهايش به نرمى كار مىكند. در اين موتور سوپاپها همگى خيلى روان، بالا و پايين مىروند و تمام قسمتها در برجستگىها و فرورفتگىها با يكديگر به طرز مناسبى جفت و جور هستند.
اما اگر به دلايلى يك قسمت از اين دستگاه از حالت عادى خارج شود يا اينكه روغنكارى آن مختل و خشك شود، در اين صورت پس از يك مدت كوتاه هر يك از اجزاء شروع به سايش كرده و به سرعت فرسوده مىشوند يا در اثر برخورد قطعات با يكديگر اين قسمتها خيلى زود ساييده و معيوب مىگردند و بالاخره از كار باز مىمانند.
همين وضعيت چيزى است كه به دلايلى براى مفاصل مختلف شامل مفاصل دست و بازوها، پاها، لگن خاصره و حتى براى مفاصل و ستون فقرات در اثر آرتروز ايجاد مىشود.
بعضى از فرمهاى آرتروز قسمتهاى ديگرى از بدن از قبيل پوست، چشم و دستگاههاى مختلف بدن را مبتلا مىسازند و پزشكان موقعى كه بيماران مفصلى را مورد معاينه قرار مىدهند به تمام اين نشانىها توجه مىكنند.
آرتروز يا بيمارىهاى مفصلى شامل سه نوع بيمارى بسيار شايع به نامهاى آرتروز استخوانى[2]، آرتروز شبه روماتيسمى[3] و نقرس[4] مىباشند.
اين سه بيمارى از يك خانواده محسوب مىشوند. به اين معنى كه همهى آنها داراى شباهتهايى با يكديگر هستند و همگى از بيمارىهاى بسيار مهم و جدى به شمار مىآيند.
ولى از طرف ديگر اين نوع بيمارىها نسبت به يكديگر داراى تفاوتهاى قابل ملاحظهاى نيز مىباشند. يك موضوع مهم كه در همهى اين بيمارىها به طور مشترك وجود دارد، درد است كه از زمان شروع، بيمار را به شدت رنج مىدهد.
لازم به ذكر است كه آرتروز استخوانى، آرتروز شبه روماتيسمى و نقرس بيمارىهاى پيرى محسوب نمىشوند. اين بيمارىها مىتوانند در هر سنى حتى در اطفال و در اوايل زندگى مستولى شوند.
اين بيمارىها اگر بدون درمان رها شوند به تدريج وخيمتر شده و بالاخره ممكن است باعث زمينگير شدن دردناك افراد شوند. و اين موضوع بهخصوص در مورد التهاب شبه روماتيسمى مفاصل كاملا صحيح است و اگر بيمارى به موقع و بهطور مؤثر درمان نشود باعث تخريب و فساد رباط و بندهاى مفصلى مىشود.
همچنانكه بيمارى التهاب مفاصل بسيار شايع است، بسيارى افراد نيز كه اين اختلال در آنها پيشرفت نكرده و همينطور آنهايى كه عارضه و ضايعات كمى دارند، كه اين بيمارى را از راهى ساده و بهطور ملايم درمان مىكنند و اين موضوع يك اشتباه مهم مىباشد.
بيمارى التهاب مفاصل در مراحل اوليه ممكن است فقط با درد و ناراحتى مختصر شروع شود و اگر در همين مرحله درمان نشود و يا اگر در مورد آن سهلانگارى شود، ممكن است منجر به يك بيمارى بسيار سخت و وخيم گردد، در اثر اين بيمارىها حتى ممكن است تغييرات غير طبيعى و ناراحتكننده و دائمى در دستها، مچها، زانوها، پاها و لگن پديد آيد.
التهاب مفاصل اگر تحت درمان مناسب و مخصوص قرار نگيرد ممكن است به حدى سخت و شديد شود كه بيمار را تا پايان عمر معيوب و عليل كند و زندگى او در يك صندلى چرخدار محدود شود و شما اين موضوع را در نظر مجسم كنيد كه افراد خانوادهى اينگونه بيماران از نظر روحى و اقتصادى با چه مشكلاتى روبرو خواهند شد.
بيمارىهاى مزمن مفصلى به آهستگى و ملايم توليد و ظاهر مىشوند، به تدريج و آهسته پيشرفت كرده و بدتر مىشوند و حتى با بهترين درمانها آهسته و به تدريج بهبود مىيابند. بنابراين شما نبايد از درمان انتظار فورى و سريع داشته باشيد چون به هيچ وجه دربارهى اين نوع بيمارىها امكانپذير نيست.
اين بيمارى در مورد هيچ فردى استثناء قايل نمىشود. همانطورى كه مردان به آن مبتلا مىشوند، خانمها نيز گرفتار مىگردند. بههرحال از نظر ميزان ابتلا تفاوتهايى برحسب سن وجود دارد.
در سنين كمتر از 45 سال نسبت ابتلاى آقايان دو برابر خانمها است. اما در سنين بين 55 تا 65 سال تعداد ابتلاى خانمها از مردان بيشتر است و بالاخره در سنين 65 سال به بالا تعداد خانمها و آقايان مبتلا مساوى و يكسان مىشود.
آرتريت استخوانى يك بيمارى و اختلال در سطوح مفصلى است كه غضروفها و ساير بافتهايى را كه بهطور طبيعى امكان حركت را فراهم مىكنند، گرفتار از هم گسيختگى و فرسودگى مىسازد.
مفصل مبتلا ممكن است همراه با اندكى آماس بوده و يا اينكه ممكن است تورم و آماس وجود نداشته باشد ولى در هر حال معمولا تورم كماهميت است و از نشانههاى اصلى و مهم به شمار نمى آيد.
اين بيمارى بيشتر در بين افراد مسن شايع مىباشد لذا معمولا به آن بيمارى تباهى و انحطاط مفاصل[5] گفته مىشود.
همچنين نامهاى ديگرى مانند: بزرگشدگى غير طبيعى مفصل[6]، و پيرشدگى مفصل نيز به اين بيمارى داده مىشود. و بهخصوص در اروپا بيشتر به نام آرتروز معروف است.[7]
تنظیم و نشر : گروه کرویا www.keroya.ir
منبع : دائرة المعارف گياه درمانى ايران، ص: 771 و 772
[1] ( 2).Arthritis
[2] ( 1).Osteoarthritis
[3] ( 2).Rheumatoid Arthritis
[4] ( 3).Gout
[5] ( 1).Degenerative Joint
[6] ( 2).Hypertrophie Arthritis
[7] حاجى شريف، احمد، دائرة المعارف گياه درمانى ايران، 1جلد، حافظ نوين – تهران، چاپ: دوم، 1388 ه.ش.