يائسگى
- بابک عزتی رنجبر
يائسگى به یکباره اتفاق نمی افتد، بلكه فرآيندى است كه مىتواند يك دهه يا بيشتر طول بكشد. زنان اغلب در اوايل چهل سالگى يا حتى قبل از آن متوجه تغييراتى در چرخه هاى قاعدگى خود مىشوند.
دورههاى خونريزى ممكن است كوتاهتر و يا بلندتر، خفيفتر يا شديدتر شوند. اين دورهها ممكن است به هم نزديك يا از هم دور شوند.
در همين زمان كه به نام دورهى پيش يائسگى معروف است، تخمدانها به تدريج توليد هورمون زنانهى استروژن را كاهش میدهند و زنان متوجه آثار اين تغيير بر روى بدن خود مىشوند. توليد استروژن در حدود 20 تا 25 درصد از زنان متوقف نمىشود،
حتى پس از آنكه تخمدانهاى اين زنان از توليد استروژن بازايستاد، غدد فوق كليوى و بخش كوچكى از هر تخمدان به نام استروما به توليد مقدار اندكى از اين هورمون ادامه مىدهد. اين مقدار كم جهت دور نگه داشتن افراد از اكثر علائم ناراحت كننده يائسگى كافى است.
رژيم غذايى مناسب، دورى از استرس، ورزش مرتب و عدم مصرف مواد حاوى كافئين (قهوه، چاى، نوشابه ها) در اين ميان نقش اساسى دارند. ويتامينE مىتواند گرگرفتگى، تعريق شبانه، تغيير خلق و خو و حتى خشكى مهبل را درمان كند.
ويتامينC و بيوفلانوئيدها از طريق استحكام بخشيدن به جدار مويرگها، كه ضعيفترين مناطق عروقى قبل و در حين خونريزى مىباشند، ميزان خونريزى را كاهش مىدهند. اين دو ماده مىتوانند به زنان يائسهاى كه در اين دوران دچار افزايش خونريزى هستند كمك كنند.
بيش از 300 بافت مختلف بدن براى استروژن گيرنده دارند يعنى به نوعى اين بافتها تحت تأثير اين هورمون هستند. وقتى استروژن كم مىشود دستگاههاى مختلف بدن تحت تأثير قرار مىگيرند. از جمله دستگاههاى جنسى، دستگاههاى ادرارى، پستانها، پوست، مو، پردههاى مخاطى، استخوانها، قلب و عروق خونى، عضلات، لگن، مغز و …
چون مقدار هورمونها كاهش مىيابد در نتيجه خيلى از زنان دچار ناراحتى روحى مىیشوند. لازم است اين نكته را نيز بدانيد كه بعد از يائسگى محيط داخلى مهبل از PH اسيدى به قليايى تغيير مىيابد.
اگر بخواهيم بهطور دقيق كلمهى يائسگى يا منوپوز [1] را معنى كنيم: به آخرين قاعدگى (عادت ماهيانه) هر خانمى كه در حوالى 51 سالگى رخ مىدهد اين كلمه اطلاق مىشود. بااينحال يائسگى معناى گستردهترى داشته و امروزه بيشتر به تغييراتى كه در زندگى خانمها چندين سال قبل و بعد از آخرين عادت ماهيانه شان ايجاد میگردد گفته مىشود. اين مسائل به علت تغييراتى است كه در ميزان هورمون هاى آنها پديد آمده و باعث ايجاد مشكلاتى براى آنها مىشود.
اكثر خانمها خود را با اين تغييرات سازگار و هماهنگ مىكنند و مشكلى برايشان ايجاد نمىشود و بعضى از خانمها از بروز يائسگى بسيار خوشحال مىشوند و آن را يك آزادى عادات ماهيانه مىدانند.
همچنين از ترس از ايجاد حاملگى هاى ناخواسته رها مىشوند. بااينحال عدهاى از خانمها در دوران يائسگى دچار مشكلات زيادى مىشوند كه علىرغم درمانهاى غير دارويى اين مشكلات رفع نمىشوند و مجبور هستند كه از درمانهاى دارويى استفاده كنند.
علائم و نشانه هاى يائسگى
اكثر مشكلات يائسگى به علت تغييراتى كه در ميزان هورمون استروژن ايجاد مىشود پديد مىآيند. اين مشكلات عبارتند از: نامنظم شدن قاعدگى ها، داغ شدن و گرگرفتگى، ريزش عرق شبانه، بدخوابى، مشكلات روحى و روانى، سردردها، درد عضلات و مفاصل، اختلال در فعاليت جنسى، مشكلات ادرارى و تغييراتى در پوست و مو.
نامنظم شدن قاعدگى ها(بی نظمی پریود)
معمولا اولين علامت بروز يائسگى نامنظم شدن قاعدگى ها مىباشد. هنگامى كه تخمدانها در توليد هورمونهاى استروژن و پروژسترون دچار اختلال مىشوند، چرخه قاعدگى نيز نامنظم مىشود.
به طور معمول ابتدا مدت چرخه قاعدگى طولانى تر شده و در بعضى مواقع اصلا قاعدگى ايجاد نمىشود. به غير از تغييراتى كه در مدت زمان چرخه قاعدگى پديد مىآيد، گاهى اوقات قاعدگى هاى شديد همراه با خونريزى زياد كه چندين روز طول میكشد رخ مىدهد و گاهى نيز قاعدگیهاى مختصر و جزئى روى میدهد.از آنجايى كه در اين مواقع اكثر چرخه هاى قاعدگى بدون آزاد شدن تخمك از تخمدانها رخ مىدهند، بارورى خانمها نيز كاهش مىيابد. بااينحال هنوز هم امكان حاملگى در اين خانمها وجود دارد و بنابراين بايد حتى 1 سال بعد از آخرين قاعدگى نيز از روشهاى جلوگيرى از باردارى استفاده شود تا دچار حاملگى ناخواسته نشوند.
تنظیم و نشر : گروه کرویا www.keroya.ir
منبع : دائرة المعارف گياه درمانى ايران، ص: 677