آرتروز يا آرتريت‏[1] به معنى التهاب يا تورم مفاصل است. اصطلاح فوق شامل متجاوز از 100 بيمارى مختلف مفصلى مى‏شود.

به‏هرحال وقتى كه آرتريت يا آرتروز مفاصل را مبتلا میسازد ابتدا به عضلات و به نسوج پيوندى حمله مى‏كند. مبدأ و ريشه‏ى بيمارى‏هاى مفصلى مى‏تواند از جراحت‏ها، از عيوب و نواقص سيستم مصون‏سازى بدن، از فرسودگى، ساييدگى و پارگى مفاصل، از عفونت‏ها و يا از استعداد ژنتيكى يا ارثى باشد. علت بيمارى هرچه كه باشد نتيجه و اثر آنها در همه‏ى افراد خيلى شبيه خواهد بود، عمدتا در قسمتى كه استخوان‏ها به مفصل‏ها مى‏رسند تجزيه و خرابى ايجاد مى‏شود.

شما يك موتور اتومبيل را در نظر مجسم كنيد كه با روغن‏كارى خوب در تمام قسمت‏هايش به نرمى كار مى‏كند. در اين موتور سوپاپ‏ها همگى خيلى روان، بالا و پايين مى‏روند و تمام قسمت‏ها در برجستگى‏ها و فرورفتگى‏ها با يكديگر به طرز مناسبى جفت‏ و جور هستند.

اما اگر به دلايلى يك قسمت از اين دستگاه از حالت عادى خارج شود يا اينكه روغن‏كارى آن مختل‏ و خشك شود، در اين صورت پس از يك مدت كوتاه هر يك از اجزاء شروع به سايش كرده و به سرعت فرسوده مى‏شوند يا در اثر برخورد قطعات با يكديگر اين قسمت‏ها خيلى زود ساييده و معيوب مى‏گردند و بالاخره از كار باز مى‏مانند.

همين وضعيت چيزى است كه به دلايلى براى مفاصل مختلف شامل مفاصل دست و بازوها، پاها، لگن خاصره و حتى براى مفاصل و ستون فقرات در اثر آرتروز ايجاد مى‏شود.

بعضى از فرم‏هاى آرتروز قسمت‏هاى ديگرى از بدن از قبيل پوست، چشم و دستگاه‏هاى مختلف بدن را مبتلا مى‏سازند و پزشكان موقعى كه بيماران مفصلى را مورد معاينه قرار مى‏دهند به تمام اين نشانى‏ها توجه مى‏كنند.

آرتروز يا بيمارى‏هاى مفصلى شامل سه نوع بيمارى بسيار شايع به نام‏هاى آرتروز استخوانى‏[2]، آرتروز شبه روماتيسمى‏[3] و نقرس‏[4] مى‏باشند.

اين سه بيمارى از يك خانواده محسوب مى‏شوند. به اين معنى كه همه‏ى آنها داراى شباهت‏هايى با يكديگر هستند و همگى از بيمارى‏هاى بسيار مهم و جدى به شمار مى‏آيند.

ولى از طرف ديگر اين نوع بيمارى‏ها نسبت به يكديگر داراى تفاوت‏هاى قابل ملاحظه‏اى نيز مى‏باشند. يك موضوع مهم كه در همه‏ى اين بيمارى‏ها به‏ طور مشترك وجود دارد، درد است كه از زمان شروع، بيمار را به شدت رنج مى‏دهد.

لازم به ذكر است كه آرتروز استخوانى، آرتروز شبه روماتيسمى و نقرس بيمارى‏هاى پيرى محسوب نمى‏شوند. اين بيمارى‏ها مى‏توانند در هر سنى حتى در اطفال و در اوايل زندگى مستولى شوند.

اين بيمارى‏ها اگر بدون درمان رها شوند به تدريج وخيم‏تر شده و بالاخره ممكن است باعث زمين‏گير شدن دردناك افراد شوند. و اين موضوع به‏خصوص در مورد التهاب شبه روماتيسمى مفاصل كاملا صحيح است و اگر بيمارى به موقع و به‏طور مؤثر درمان نشود باعث تخريب و فساد رباط و بندهاى مفصلى مى‏شود.

همچنان‏كه بيمارى التهاب مفاصل بسيار شايع است، بسيارى افراد نيز كه اين اختلال در آنها پيشرفت نكرده و همين‏طور آنهايى كه عارضه و ضايعات كمى دارند، كه اين بيمارى را از راهى ساده و به‏طور ملايم درمان مى‏كنند و اين موضوع يك اشتباه مهم مى‏باشد.

بيمارى التهاب مفاصل در مراحل اوليه ممكن است فقط با درد و ناراحتى مختصر شروع شود و اگر در همين مرحله درمان نشود و يا اگر در مورد آن سهل‏انگارى شود، ممكن است منجر به يك بيمارى بسيار سخت و وخيم گردد، در اثر اين بيمارى‏ها حتى ممكن است تغييرات غير طبيعى و ناراحت‏كننده و دائمى در دست‏ها، مچ‏ها، زانوها، پاها و لگن پديد آيد.

التهاب مفاصل اگر تحت درمان مناسب و مخصوص قرار نگيرد ممكن است به حدى سخت و شديد شود كه بيمار را تا پايان عمر معيوب و عليل كند و زندگى او در يك صندلى چرخدار محدود شود و شما اين موضوع را در نظر مجسم كنيد كه افراد خانواده‏ى اين‏گونه بيماران از نظر روحى و اقتصادى با چه مشكلاتى روبرو خواهند شد.

بيمارى‏هاى مزمن مفصلى به آهستگى و ملايم توليد و ظاهر مى‏شوند، به تدريج و آهسته پيشرفت كرده و بدتر مى‏شوند و حتى با بهترين درمان‏ها آهسته و به تدريج بهبود مى‏يابند. بنابراين شما نبايد از درمان انتظار فورى و سريع داشته باشيد چون به هيچ وجه درباره‏ى اين نوع بيمارى‏ها امكانپذير نيست.

اين بيمارى در مورد هيچ فردى استثناء قايل نمى‏شود. همان‏طورى كه مردان به آن مبتلا مى‏شوند، خانم‏ها نيز گرفتار مى‏گردند. به‏هرحال از نظر ميزان ابتلا تفاوت‏هايى برحسب سن وجود دارد.

در سنين كمتر از 45 سال نسبت ابتلاى آقايان دو برابر خانم‏ها است. اما در سنين بين 55 تا 65 سال تعداد ابتلاى خانم‏ها از مردان بيشتر است و بالاخره در سنين 65 سال به بالا تعداد خانم‏ها و آقايان مبتلا مساوى و يكسان مى‏شود.

آرتريت استخوانى يك بيمارى و اختلال در سطوح مفصلى است كه غضروف‏ها و ساير بافت‏هايى را كه به‏طور طبيعى امكان حركت را فراهم مى‏كنند، گرفتار از هم گسيختگى و فرسودگى مى‏سازد.

مفصل مبتلا ممكن است همراه با اندكى آماس بوده و يا اينكه ممكن است تورم و آماس وجود نداشته باشد ولى در هر حال معمولا تورم كم‏اهميت است و از نشانه‏هاى اصلى و مهم به شمار نمى‏ آيد.

اين بيمارى بيشتر در بين افراد مسن شايع مى‏باشد لذا معمولا به آن بيمارى تباهى و انحطاط مفاصل‏[5] گفته مى‏شود.

همچنين نام‏هاى ديگرى مانند: بزرگ‏شدگى غير طبيعى مفصل‏[6]، و پيرشدگى مفصل نيز به اين بيمارى داده مى‏شود. و به‏خصوص در اروپا بيشتر به نام آرتروز معروف است.[7]

تنظیم و نشر : گروه کرویا www.keroya.ir

منبع : دائرة المعارف گياه درمانى ايران، ص:  771 و 772

[1] ( 2).Arthritis

[2] ( 1).Osteoarthritis

[3] ( 2).Rheumatoid Arthritis

[4] ( 3).Gout

[5] ( 1).Degenerative Joint

[6] ( 2).Hypertrophie Arthritis

[7] حاجى شريف، احمد، دائرة المعارف گياه درمانى ايران، 1جلد، حافظ نوين – تهران، چاپ: دوم، 1388 ه.ش.