سلنيوم چيست؟
سلنيوم يكى از مواد معدنى اساسى و ضرورى است كه در تأمين سلامتى انسان و حيوان نقش مهمى دارد. اين عنصر را در سال 1817 شيميدان سوئدى به نامJons Jakob Berzilius كشف كرد و نام آن را سلنيوم (الهه ماه-Selene ) گذارد.
عنصر سلنيوم معمولا در اغلب خاكها وجود دارد و از طريق ريشه جذب گياهان مىشود و از راه خوراكيهاى گياهى كه به مصرف خوراك انسان و موجودات زنده مىرسد وارد بدن مىگردد.
چون انسان موجودى همه چيز خوار است (گوشتخوار و گياهخوار) عدهاى فكر مىكردند مقدار سلنيوم لازم، از طريق گياهان و ساير فرآوردهها به بدن مىرسد، ولى اين نظر درست نيست زيرا در مناطق زيادى از جهان، خاكهاى زراعى از نظر سلنيوم فقيرند و در نتيجه گياهانى كه در اين خاكها مىرويند فاقد مقدار كافى سلنيوم براى بدن انساناند.
تا قبل از سال 1957 اهميت سلنيوم در دانش تغذيه به قدر لازم شناخته نبود و سلنيوم در رديف مواد مغذى ضرورى و اساسى بدن محسوب نمىشد. ولى در آن سال براى اولين بار دكترKlaus Schwarz اين عنصر را به عنوان يك ماده مغذى اساسى و ضرورى براى بدن حيوان معرفى كرد و پس از آن حدود 16 سال ديگر طول كشيد تا بررسي هاى ديگرى نشان داد كه اين عنصر از عناصر ضرورى و لازم براى سلامت كامل انسان نيز هست. اين شناسايى ابتدا براى اولين بار در دانشگاه ويسكانسين توسط دكترJohn Rotruck و همكارانش به عمل آمد كه طى تحقيقاتى نشان دادند كه عنصر سلنيوم در مولكولهاى يك آنزيمى به نام[1](GPX) جذب مىشود و اين آنزيم براى حفظ و حمايت گلبولهاى قرمز و جدار سلولها، در مقابل آثار خطرناك پروكسايدهاى[2] محلول، لازم و ضرورى است.
بهطور خلاصه عنصر سلنيوم از ضد اكسيدكننده هاى بسيار مؤثر است. اين كشف مانند نورى بود كه معلوم و روشن ساخت چرا سلنيوم انسان را در مقابل سرطان و عوارض قلبى و آرتروز و پيريهاى زودرس حفظ مىكند.
اثر سلنيوم در مبارزه با آرتروز
اولين گزارشهايى كه دانشمندان در مورد آثار مثبت سلنيوم براى كاهش درد آرتروز دادند در سال 1980 منتشر شده است و متعاقبا اين اظهارنظرها تحقيقات متعدد و گستردهاى در نقاط مختلف جهان انجام گرديده كه در همه آنها در مورد آثار مثبت سلنيوم روى ناراحتيهاى آرتروز مهر تأييد گذارده شد. يكى از اين تحقيقات را در اسكانديناوى دكترDr .U .Tarp انجام داد. اين محقق با همكارى عدهاى ديگر از دانشمندان نمونههاى خون 87 نفر بيمار مبتلا به آرتروز روماتيسمى را گرفته و مقدار سلنيوم موجود خون آنها را باهم مقايسه كردند. در اين مقايسه كمترين ميزان سلنيوم متعلق به بيمارانى بود كه مبتلا به شديدترين نوع آرتروز روماتيسمى فلجكننده بوده و مدتهاى درازى اين ناراحتى را داشتهاند. درحالیكه بيمارانى كه مبتلا به آرتروز روماتيسمى ملايمى بوده و مدت كوتاهى اين عارضه را داشتهاند مقدار سلنيوم خون آنها بالاترين مقدار در بين 87 نفر بوده است ولى بههرحال مقدار سلنيوم موجود در خون اين گروه از مقدار سلنيوم موجود در خون افراد سالم كمتر بود.
در موارد متعددى از سلنيوم براى درمان آرتروز روماتيسمى استفاده شده است.
در مورد عدهاى فقط سلنيوم بتنهايى و در عدهاى ديگر مصرف سلنيوم توأم با ويتامينهاى ضد اكسيدكننده ها نظير ويتامين و و و تزريق گلبول سفيد خون تجويز شده است. گزارشهاى نتايج تمام اين روشهاى درمانى آثار مثبت درمان را نشان داده است ولى نتايج استفاده از سلنيوم و ويتامينها و تزريق گلبول سفيد از همه بيشتر موفقيتآميز بوده است.[3]
تنظیم و نشر : گروه کرویا www.keroya.ir
[1] Glutathione Peroxidase -GPX
[2] Soluble Peroxide پروكسايد در شيمى به تركيبى گفته مىشود كه بيشتر از اكسيدهاى معمولى، داراى اكسيژن باشد نظير آب اكسيژنه(H 2 O 2 )
[3] مير حيدر، حسين، معارف گياهى، 8جلد، دفتر نشر فرهنگ اسلامى – تهران، چاپ: هفتم، 1385 ه.ش.